تجزیه و تحلیلهای چند متغیره بر روی گندم های نسل f5 حاصل از تلاقی گندم معمولی(triticum aestivum.l) با گندم وحشی(triticum dicoccoides)

مهمترین صفت گیاهان زراعی و هدف نهایی اکثر تحقیقات بهنژادی عملکرد گیاه می باشد که صفتی کمی بوده و از این رو در فعالیت های بهنژادی با هدف افزایش عملکرد، به علت کثرت صفات دخیل در آن نمی توان گیاهان را تنها بر اساس عملکرد گزینش کرد و در این راستا گزینش از طریق صفات موثر بر عملکرد از اهمیت ویژه ای برخوردار است. این تحقیق به منظور تعیین مهمترین صفاتی که بیشترین تأثیر را بر عملکرد دانه گندم داشته و بررسی روابط موجود بین این صفات انجام شد.این تحقیق در سال زراعی 1390-1391 ، در دانشکده کشاورزی دانشگاه لرستان و به صورت طرح بلوکهای کامل تصادفی در دو تکرار انجام شد. مواد آزمایشی متشکل از 50 خانواده نسل f5 حاصل از تلاقی گندم معمولی، چاینیزاسپرینگ (t.aestivum ,2n=6x=42) و گندم وحشی (t.diciccoides, 2n=4x=28) بود. نتایج تجزیه واریانس چند متغیره نشان داد که حداقل بین دو لاین از گندم های مورد مطالعه به احتمال 99 درصد اختلاف معنی داری از لحاظ کلیه صفات وجود داشته است. نتایج تجزیه همبستگی نشان داد که صفت عملکرد همبستگی مثبت و بالایی با صفات تعداد خوشه در متر مربع، تعداد دانه در خوشه، عملکرد بیولوژیک، وزن هزار دانه، طول خوشه و مساحت برگ پرچم وجود داشته است. با انجام رگرسیون گام به گام روی داده ها دیده شد که به ترتیب صفات تعداد خوشه در متر مربع، تعداد دانه در خوشه، وزن هزار دانه، وزن دانه در خوشه، مساحت برگ پرچم و عملکرد بیولوژیک وارد معادله شدند. با انجام تجزیه به مولفه های اصلی بر روی داده ها شش مولفه اول توانستند جمعاٌ 78 درصداز کل تغییرات موجود را توجیه کنند. در بین این مولفه ها، مولفه اول که 20 درصد از کل تغییرات را توجیه می کرد به دلیل تأثیر بالای صفات وزن دانه در خوشه، تعداد دانه در خوشه، طول خوشه، و وزن خوشه به عنوان مولفه گلدهی نامگذاری گردید و مولفه دوم که 2/17 درصد از واریانس را توجیه میکرد به دلیل تأثیر بالای صفات تعداد خوشه درمتر مربع و عملکرد دانه به عنوان صفات عملکردی در نظر گرفته شد. نتایج تجزیه خوشه ای به روش ward نشان داد که با برش دندوگرام در فاصلهی اقلیدسی 59/9 چهار خوشه بدست می آید که بیشترین فاصله ژنتیکی مربوط به لاین های حاضر در خوشه های اول و چهارم بود. نتایج بدست آمده از تجزیه علیت نیز نشان داد که در بین صفات مورد بررسی ،تعداد خوشه بر متر مربع ،تعداد دانه در خوشه ووزن هزار دانه بیشترین تأثیر مستقیم را داشتند و صفات عملکرد بیولوژیک و مساحت برگ پرچم بیشترین تأثیر غیر مستقیم را دارا بودند.